حدیثی در مورد پیامبراکرم صلی الله علیه و اله
حدیثی در مورد پیامبراکرم صلی الله علیه و اله
امام صادق(ع) می فرمایند: «اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ اَدَّبَ نَبِيَّهُ عَلىٰ مَحَبَّتِهِ» خدای عزّوجل پیامبرش را براساس عشق و محبّت خود تأدیب کرد، ادب آموخت، تربیت کرد و پرورش داد. اشرف و افضل انبیا و گل سر سبد بوستان خلقت و آفرینش پیغمبراکرم(ص) است. حالا ببینید خداوند چطور پیامبر را تربیت کرد؟ بر اساس عشق و محبّت.
در مسیر سلوک الی الله روش های مختلفی وجود دارد؛ ولی راه میانبر، راهی که زودتر از همه¬ی راه ها انسان را به مقصد می رساند، راه عشق و محبّت است. خداوندمتعال هم از این راه پیغمبراکرم(ص) را به اوج قلّه ی «ثُمَّ دَنیٰ فَتَدَلّیٰ؛ فَکانَ قابَ قَوْسَیْنِ اَوْ اَدْنیٰ» رساند. «اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ اَدَّبَ نَبِيَّهُ عَلىٰ مَحَبَّتِهِ»
پیامبراکرم (ص) فرمودند: «اَدَّبَنِی رَبّی فَاَحْسَنَ تَاْدِيبِی» پروردگارم مرا ادب آموخت، تربیت کرد و چه نیکو تربیت کرد. معنای نیکو تربیت کردن در حدیث امام صادق(ع) معلوم می شود؛ نیکو تربیت کردن خدا این است که بر اساس عشق و محبّت پیامبر را پرورش داد. او را در جاذبه ی عشق الهی قرار داد و مغناطیس عشق الهی او را تا اوج قلّه ی کمال، جایی که هیچ احدی و هیچ اندیشه ای راه نمی برد که بفهمد چه خبر است، رساند. در کتاب “ره توشهی دیدار” در فصل به زیارت چه کسی می رویم، پیغمبر و امام چه کسانی هستند، این بحث را گفته ام که حقیقت وجود پیغمبر و امام نه تنها قابل وصول و رسیدن نیست، شناخت آن هم قابل دستیابی نیست.
امام رضا (ع) فرمودند: «اَيْنَ الْعُقُولُ» اصلاً عقل ها کجا و این کجا؟ «وَ هُوَ بِحَيْثُ النَّجْمُ» مثل ستاره می-ماند که از « اَيدِی الْمُتَناوِلِينَ» خارج است؛ از دسترس کسانی که می¬خواهند دستشان را دراز کنند و ستاره را بگیرند بیرون است. نه اینکه نمی¬شود به حقیقت وجودی پیغمبراکرم (ص) و ائمّه: رسید، نه، به شناخت آن حقیقت هم نمی¬شود رسید. همان طور که پیغمبراکرم(ص) به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: یا علی نشناخت خدا را مگر من، نشناخت مرا مگر خدا و تو، نشناخت تو را مگر خدا و من. دیگر حساب بقیه روشن است؛ یعنی این حقیقت قابل شناخت نیست. عظمتی که در وجود رسول خدا(ص) ناشناخته است، محصول سیر حبّی و سیر عاشقانه ی رسول الله به سوی خدا است.
جذبه ی عشق، پیغمبراکرم(ص) را تا اوج قلّه¬ی کمال رساند؛ لذا در بین انبیا پیامبر است که لقب حبیب الله را دارد. حبیب الله یعنی چه؟ یعنی معشوق خدا، کسی که خدا عاشق اوست. راجع به حضرت ابراهیم(ع) خلیل الله داریم؛ یعنی کسیکه دوستی خالصانه ای نسبت به خدا دارد. این از این طرف است، ابراهیم خلیل الله است، دوستدار صادق خداست؛ امّا پیغمبراکرم(ص) حبیب الله است، معشوق تمام عیار خداست، خدا عاشق اوست. لذا خدا در قرآن به پیغمبراکرم(ص) امر کرد که به مردم بگو: «اِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللهَ فَاتَّبِعُونی يُحْبِبْكُمُ اللهُ» اگر شما بهراستی خدا را دوست دارید «فَاتَّبِعُونی» از من تبعیّت کنید.
پیغمبر چطور سِیر کرده است؟ سِیر حبّی و سِیر عشقی داشته است. فرمود از من در سلوک تبعیّت کنید تا به «يُحْبِبْكُمُ اللهُ» برسید؛ جایی که خدا عاشق، محبّ و دوستدار شما شود. آنجا جایی است که در حدیث قدسی داریم: «كُنْتُ سَمْعَهُ الَّذِی يَسْمَعُ بِهِ» من خدا گوش این بنده می شوم که می شنود، چشم این بنده می شوم که می بیند، دست این بنده می شوم که کار انجام می دهد، زبان این بنده میشوم که می گوید؛ فرد از آن جاها سر در می¬آورد.
همان طور که راجع به امیرالمؤمنین(ع) داریم: «السَّلَامُ عَلَيْكَ يا عَيْنَ اللهِ النّاظِرَةَ» سلام بر تو ای دیدگان بینای خدا «السَّلَامُ عَلیک یا اُذُنِ اللهِ الْواعِيَةِ» سلام بر تو ای گوش¬های شنوای خدا «اَلسّلامُ عَلیکَ یا لِسانَ اللهِ الناطِقَة» سلام بر تو ای زبان گویای خدا «اَلسّلامُ عَلیک یا یَدَاللهِ الباسِطَة» سلام بر تو ای دستان گشاده¬ی خدا. این میوه ی دنبال پیغمبر رفتن است. گفت: ای مرغ سحر عشق ز پروانه بیاموز. اگر کسی می خواهد این سِیر را برود، مقتدایش رسولالله(ص) است؛ رسول الله ای که در مکتب عشق الهی به این قلّه رسید. امام صادق(ع) فرمودند: «اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ اَدَّبَ نَبِيَّهُ عَلىٰ مَحَبَّتِهِ»، فرمود: «اِنْ كُنْتُمْ تُحِبُّونَ اللهَ فَاتَّبِعُونی» از من تبعیّت کنید «يُحْبِبْكُمُ اللهُ» میرسید به نقطه ای که محبوب خدا میشوید، خدا دوستدار شما میشود.
اینکه انسان عاشق خدا شود مقام بزرگی است؛ ابراهیم(ع) به اینجا رسید؛ امّا اینکه انسان معشوق و محبوب خدا شود، از این بزرگتر است و آن در اقتدای به رسول¬الله و در مکتب عشق و محبّت الهی قابل وصول است. به هرحال فرمود: ««اِنَّ اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ اَدَّبَ نَبِيَّهُ عَلىٰ مَحَبَّتِهِ فَقالَ وَ اِنَّكَ لَعَلىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ» خدا پیغمبر را بر اساس عشق خودش تربیت کرد و به او فرمود: « اِنَّكَ لَعَلىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ» ای پیامبر تو صاحب خُلق عظیمی، صاحب اخلاق بسیار بزرگی هستی، در اوج قلّه¬ی کمالات اخلاقی هستی؛ لذا محور اصلی رسالت پیغمبر هم اخلاق است. فرمود: «اِنَّما بُعِثْتُ لِاُتَمِّمَ مَكارِمَ الْاَخْلاقِ» محور بعثت من مکارم و کرامت¬های اخلاقی است، می¬خواهم آن را به نهایت درجه¬ی خودش برسانم.
ان¬شاءالله اگر قسمت شد راجع به نحوه¬ی ایفای رسالت توسّط پیغمبر صحبت کنم، این بحث را می¬گویم که چطوری پیغمبر به اهدافش دسترسی پیدا کرد؛ به گزارشی که خود قرآن نحوه¬ی عمل رسول¬الله(ص) را می¬فرماید. « فَقالَ وَ اِنَّكَ لَعَلىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ» بعد از اینکه خداوند پیغمبر را بر اساس عشق و محبّت الهی پرورش داد و ادب آموخت، گفت: که از آن دست که می¬پروردم میرویم. خدای متعال با دست خودش او را پرورش داد و رویاند و تأدیب کرد فرمود: «اِنَّكَ لَعَلىٰ خُلُقٍ عَظِيمٍ» بعد امام صادق(ع) فرمودند: «ثُمَّ فَوَّضَ اِلَيْهِ» بعد که پیغمبر به این مرتبت رسید خدا همه چیز را به او تفویض کرد و همه کاره¬ی دستگاه خدا شد، چه در تکوین و دستگاه آفرینش و چه در تشریع و پرورش و تربیت و مدیریت و هدایت بشر؛ همه چیز را به او سپرد.
«فَقالَ عَزَّ وَ جَلَّ- وَ ما آتاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَ ما نَهاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا» و خدای عزّوجل فرمود: هرچه که پیامبر برای شما آورد را از او بگیرید و از هرچه شما را باز داشت و نهی کرد، پرهیز کنید؛ یعنی محور مطلق در تربیت بشر امر و نهی رسول¬الله(ص) است «وَ قَالَ عَزَّ وَ جَلَّ- مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ اَطاعَ اللهَ» و خدای عزّوجل فرمود: هرکس از رسول اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده است. وقتی عبد در خدا فانی می¬شود دیگر هیچ تعیّن شخصی ندارد. تحقّق اوج قلّه¬ی فنا در رسول¬الله(ص) است. او فانی فی¬الله در همه¬ی مراتب فنا است، چه فنای افعالی، چه فنای صفاتی، چه فنای اسمایی، چه فنای ذاتی؛ فانی در همهی این مراتب و باقی¬بالله در همه¬ی این مراتب است. او هیچ از خودش ندارد، کسی که زبانش لسان¬الله، چشمش عین¬الله، گوشش اذن¬الله، دستش یدالله است، هرچه بکند خدا می¬کند، هرچه می¬گوید خدا می¬گوید، گفت:
در پس آینه طوطی صفتم داشته¬اند/آنچه استاد ازل گفت بگو می¬گویم
هرچه از دهان او بیرون می¬آید، کلام¬الله است. غیر از این است؟ گفت:گرچه قرآن از لب پیغمبر است/هر که گوید حق نگفته کافر است.
ببینید! پس این لسان¬الله نیست؟ پس خدا دارد حرف می¬زند؛ لذا «مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ اَطاعَ اللهَ» امام صادق(ع) فرمودند: خدای عزّوجل در قرآن فرمود: هرکس از رسول اطاعت کند، از خدا اطاعت کرده است و چنین کسی شایستهی مطاع بودن است. « ثُمَّ قالَ وَ اِنَّ نَبِیَّ اللهِ فَوَّضَ اِلىٰ عَلِیٍّ وَ ائْتَمَنَهُ» بعد امام صادق(ع) فرمودند: پیامبراکرم(ص) هم همه¬ی اموری که از جانب خدا به او تفویض شده بود را به علیّبنابیطالب(ع) تفویض کرد و او را امین خود و امانت¬دار همهی ودایع الهی که به او سپرده شده بود قرار داد. همه¬ی آنچه که خدا از کمالات، کرامات، قدرت¬ها و عظمت¬ها در وجود او قرار داده بود و همه¬ی این الگو بودن و مطاع بودن مطلق او را به امیرالمؤمنین، علی(ع) تفویض کرد. بعد امام صادق(ع) به شیعیان و دوستان امیرالمؤمنین(ع) می¬فرمایند: «فَسَلَّمْتُمْ وَ جَحَدَ النّاسُ» بعد که پیغمبراکرم(ص) همه چیز را به امیرالمؤمنین(ع) تفویض کرد، شما دوستان و شیعیان امیرالمؤمنین(ع) خودتان را تسلیم امیرالمؤمنین(ع) قرار دادید و دیگر مردمان انکار ورزیدند، جحد ورزیدند.
استاد مهدی طیب- 17 اردیبهشت 83