نماز شب های بی فایده
هر عمل عبادی به ویژه مستحبات ،در صورت رعایت شرایط و آداب و نیز رعایت برخی از اصول و مقدمات،دارای فایده و اثر بخشش هستند؛در غیر این صورت نتیجه مطلوب حاصل نمی شود و چه بسا انسان را از هدف خود باز دارد و همه اینها دامی از دام های ابلیس باشد.
ممکن است برخی از افراد بگویند:«ما علی رغم وجود برخی موانعی که ذکر شد،باز موفق به نماز شب هستیم و مانعی برای سحرخیزی خود نمی بینیم و آنچه گفته شد ،برای دیگران است!».پاسخ این است که عبادت باید دارای ثمر و فایده باشد.خم و راست شدن بی فایده،مانند ورزشی است که سبب تکامل معنوی نمی شود.در این فرصت برخی از مهمترین عوامل خنثی شدن اعمال عبادی مستحب-مانند نماز شب-را ذکر می کنیم:
1.عدم ولایت معصومین علیهم السلام
شرط تمامی عبادات واجب و مستحب ولایت حضرت رسول صلی الله علیه و آله و علی بن ابی طالب علیه السلام و سایر ائمه معصومین علیهم السلام است.
معنای ولایت امام،همان فرمانبری و اطاعت آنان است .طبق قرآن کریم:
در سوره نساء ایه 59: یا ایها الذین امنوا اطیعوا الله و اطیعو الرسول و اولی الامر منکم
2.موجب ترک واجب
از جمله نکات کلیدی در انجام مستحبات،آنکه موجب ترک واجب نشود.
امیرالمومنین علیه السلام به کمیل فرمودند:
خداوند سوال نمی کند جز از آنچه واجب فرموده است(بشاره المصطفی،صفحه 28)
همچنین در نهج البلاغه آمده است:
اگر مستحبی به عمل واجب ضرر بزند ،آن را رها کنید. حکمت 279
اما باید مراقب بود شیطان به همین بهانه ،عبادات مستحبی را از انسان نگیرد که با این حساب هیچ عمل مستحبی را نباید انجام داد که برای حیله شیطانی ،پیش از این چاره اندیشی شد.
3.بهانه معصیت
عده ای گمان می کنند با انجام برخی مستحبات ،مجوز گناه صادر شده و چون با این عمل،همه گناهان بخشیده شد،عمرشان از صفر شروع می شود!
محمد بن مارد می گوید :به امام صادق علیه السلام عرض کردم «حدیثی از سوی شما به گوش ما رسیده که اگر معرفت به اهل بیت علیه السلام پیداکردی ،هر کاری دلت می خواهد بکن،آیا درست است؟»حضرت تایید نمود.عرض کردم «حتی اگر آن فرد زنا کند،دزدی کند و شراب بخورد؟»ایشان فرمودند:
انا لله و انا الیه راجعون؛به خدا قسم،انصاف را در حق ما رعایت نکرده اید،کار بد مرتکب شوند و ما گرفتار شویم؟من منظورم این است که اگر معرفت پیدا کردی،هر کار خیری را انجام بدهی،چه کم باشد ،چه زیاد،حتما از تو قبول می شود- و اگر معرفت نداشتی ،کار خیر تو پذیرفته نیست-.(الکافی،ج2،ص464)
برخی روایات نیز ارزش انسان را بر اساس گرایش و محبت های او دانسته اند.ابن ابی عمیر از امام صادق علیه السلام نقل می کند:
خدا را دوست ندارد آن که معصیتش می کند.(وسائل الشیعه،ج 15،ص 308)
بنابراین ادعای تنها ،موجب نجات نیست و عمل نیز در نجات موثر است.همچنان که عمل به تنهایی نیز کافی نیست و هر دو با هم شرط نجات و رستگاری است.
4.عجب و غرور
عجب یا خودپسندی،غرور یا خود برتر بینی و کبر ،از جمله حالاتی است که نفس انسان معموملاً پس از انجام کاری،از آن عمل و در واقع از خود راضی می شود.این حالت برای فرد گنه کار نیز بوجود می آید و ان شخص به گناهی که کرده افتخار می کند.
در قرآن شریف،سوره قصص و آیه 83 آمده است: تلک الدار الاخره نجعلها للذین لا یریدون علوا فی الارض و لا فسادا و العاقبه للمتقین.
آسایش آن سرای آخرت را برای کسانی قرار می دهیم که در زمین خواستار برتری و فساد نیستند و فرجام خوش از آن پرهیزکاران است.
عجب در عبادات ،یعنی انسان عبادتش را زیاد ببیند و خود را نجات یافته پندارد.به خصوص بر اثر عباداتی مثل نماز شب،تصور کند دیگر مقرب تر از او نزد خدا نیست !هلاکت عجب و غرور به حدی است که حتی امیرالمومنین علیه السلام می فرمایند:
گناهی که تو را پشیمان کند،بهتر از کار نیکی است که تو را به خودپسندی وا دارد.